Baş Dönmesi (Vertigo)

Baş dönmesi ya da daha popüler adıyla vertigo herkesin hayatı boyunca en az birkaç kez deneyimlediği bir rahatsızlıktır.

Hastalar dengesizlik, göz kararması veya etraf döner tarzda gibi çok farklı şikayetlerini baş dönmesi olarak adlandırabilirler. Baş dönmesine bulantı ve kusma gibi farklı şikayetler eşlik edebilir.

Şikayetlerin farklılığı kadar altta yatan hastalıklar da çok farklı olabilir.

Denge iç kulaktan, gözlerden ve kas ve eklemlerden gelen verilerin beyinde toplanıp işlenmesi ile sağlanır. Dolayısıyla bu dört sistemin herhangi birinde ortaya çıkan bir sorun baş dönmesine neden olabilir.

İç kulaktan kaynaklanan baş dönmelerinde her iki kulaktan gelen denge sinyalleri arasındaki simetri bozulur ve iç kulaklardan farklı sinyaller gelir. Bu durum hastada baş dönmesi hissine ve beyinden göz kaslarına giden anormal uyarılarla istem dışı göz hareketlerine yani nistagmusa yol açar.

İç kulağı etkileyen kristallerin dökülmesi, enfeksiyonlar, dolaşım bozuklukları veya iç kulak sıvılarındaki basınç değişiklikleri gibi hastalıklar baş dönmesine neden olabilirler. Bu durumda sıklıkla dönme hissi şeklinde olmak üzere dengesizlik ya da sersemlik hissi gibi rahatsızlıklar ortaya çıkar. Bulantı, kusma, işitme azlığı ve kulakta uğultu baş dönmesine eşlik edebilir. Şikayetler baş hareketleri ile ortaya çıkabilir ya da şiddeti artabilir. Gün içinde aralıklı ya da devamlı baş dönmesi olabilir.

Tanıda hastalığın öyküsü ve muayene önemlidir. Gerekli görülmesi halinde işitme ve denge testleri yapılır. Görüntüleme yöntemleri, nörolojik değerlendirmeler ve nörolojik testler de gerekebilir.

Tedavide erken dönemde şiddetli baş dönmesi, bulantı ve kusması olan hastalarda öncelikle bu şikayetlere yönelik yatıştırıcı ilaçlar kullanılır. Yaşlılarda ortaya çıkan baş dönmelerinde denge egzersizleri, enfeksiyonlara bağlı baş dönmelerinde bazen cerrahi tedaviler, altta yatan metabolik hastalıklar ya da alerjiler varsa bu nedenlere yönelik tedaviler yapılır.

En sık baş dönmesi nedeni olan bengin paroksismal pozisyonel baş dönmesinde (BPPV) ise karakteristik olarak hareketle ortaya çıkan baş dönmesi atakları görülür. Tanı başa verilen özel pozisyonlarda gözlerde istemsiz göz hareketlerinin görülmesi ile konulur. Tedavide yine başa özel pozisyon verilen manevralar kullanılır. Bu manevraların 2-3 kez tekrarlanması gerekebilir.

Tekrarlayan baş dönmesi atakları ile giden ve sık görülen Meniere Hastalığında iç kulak sıvısında basınç artışı görülür. Nedeni tam olarak bilinmemektedir. Sıklıkla işitme kaybı ve kulak çınlaması eşlik eder. Genellikle tıbbi tedaviyle şikayetler kontrol altına alınmakla birlikte, nadiren cerrahi tedavilere de ihtiyaç duyulabilir.